Tales z Miletu

Uważany jest za jednego z siedmiu mędrców antycznych i ojca nauki greckiej. Już w starożytności nazywany był pierwszym filozofem, matematykiem, fizykiem i astronomem. Podczas licznych podróży handlowych zapoznał się z osiągnięciami matematyki i astronomii Egiptu, Fenicji i Babilonii. Zdobytą wiedzę wykorzystywał do odkrywania i dowodzenia różnych zależności w geometrii oraz do zastosowań praktycznych. Na podstawie podobieństwa trójkątów zmierzył wysokość piramid egipskich, wykorzystując cień, który rzucały. Był założycielem jońskiej szkoły filozofów przyrody. Za prapierwiastek rzeczywistości uważał wodę.

Pochodzenie:
O życiu i pochodzeniu Talesa niewiele wiadomo. Najstarszym z wspominających go autorów jest żyjący 150 lat później historyk ? Herodot. Według starożytnych przekazów Tales był kupcem (handlował m.in. słynnymi tkaninami miletańskimi), technikiem, astronomem, meteorologiem, matematykiem, politykiem, teologiem i filozofem. Jedni utrzymują, że był pochodzenia semickiego, inni (wśród nich Herodot) uważają go za Fenicjanina. Niezależnie od tych spekulacji, Tales był przede wszystkim Grekiem zarówno ze sposobu myślenia, jak i z poczucia własnej przynależności do kultury greckiej.

Matematyka:
Zasługi Talesa polegają głownie na położeniu fundamentów matematyki (a zwłaszcza geometrii) jako nauki dedukcyjnej. Według jej reguł każdy obiekt powinien posiadać precyzyjną definicję, a każda jego własność powinna być uzasadniona na gruncie wyjściowych założeń (postulatów i aksjomatów) i na drodze logicznego rozumowania. Przed Talesem matematyków egipskich, babilońskich i greckich interesował wynik, odpowiedź na pytanie "ile" i "jak", Tales jako pierwszy zadał pytanie "dlaczego". Wprowadził do matematyki pojęcie dowodu twierdzenia i formalnie udowodnił wiele geometrycznych faktów uznawanych wcześniej za oczywiste. Szczególnie badał własności trójkątów podobnych i wielkości zachowywane przy rzutowaniu równoległym.

Fizyka:
Tales przeprowadzał eksperymenty z bursztynami, które po potarciu suknem przyciągały skrawki papieru. Były to pierwsze w historii badania z zakresu elektryczności statycznej.

Astronomia:
W zapiskach Herodota jest wzmianka o przepowiedzianym przez Talesa z dokładnością do roku zaćmieniu Słońca, które rozsławiło jego imię. A przecież nie można zrobić tego precyzyjnie bez dokładnej wiedzy o budowie kosmosu. Tales nie miał wiedzy potrzebnej do przewidywań astronomicznych, np. nie wiedział, że Ziemia jest kulista. Mógł natomiast oprzeć się na obliczeniach wynikających z obserwacji powtarzających się zaćmień Słońca i Księżyca prowadzonych przez wiele stuleci przez Egipcjan i Babilończyków. Prawdopodobnie Tales przebywał w Egipcie w roku 603 p.n.e. i był tam świadkiem zaćmienia Słońca. Tam też zapoznał się ze sposobami przepowiadania zjawisk astronomicznych i na tej podstawie przewidział zaćmienie w ciągu roku 585 p.n.e. Kallimach wspomina, że obserwacje Małej Niedźwiedzicy przekonały Talesa, że ten gwiazdozbiór będzie lepszą wskazówką do odszukania bieguna północnego niż Wielka Niedźwiedzica. Świadczy to o jego zainteresowaniach nawigacyjnych.

Filozofia:
Poglądy Talesa zrywały z panującą we wcześniejszych koncepcjach kosmologicznych (tzn. dotyczących powstania wszechświata) mitologiczną interpretacją zjawisk przyrody. Tales starał się odszukać podstawowy pierwiastek, od którego pochodzą wszystkie inne, i uznał za źródło świata i życia wodę. Otaczała ona ze wszystkich stron płaski krąg Ziemi, a burzami na tym wszechoceanie tłumaczył Tales m. in. zjawisko trzęsienia ziemi.

Według jego filozofii woda jako pratworzywo występując w różnych stanach na pewien czas przybiera postać kamienia, drzewa, powietrza, człowieka itd. Do tego przetwarzania się w różne postaci woda nie potrzebuje żadnej siły zewnętrznej, gdyż sama jest źródłem własnej siły. Tales nie był oderwanym od rzeczywistości myślicielem, lecz człowiekiem nad wyraz praktycznym. Swoją szeroką wiedzę wykorzystywał w nawigacji, metrologii i transakcjach handlowych. Brał czynny udział w życiu politycznym i gospodarczym Miletu, który przez pewien czas pozostawał pod okupacją perską.